Gmina Gaworzyce, choć może niewielka, może niezbyt znana, ma jednak długą i bogatą historię.
Krąży tu wiele legend i niesamowitych historii, które nierzadko mają odzwierciedlenie w architekturze albo nawet w ukształtowaniu terenu...
Gmina Gaworzyce, serce Wzgórz Dalkowskich jest idealnym miejscem tzw. weekendowych wycieczek. Szczególnie polecamy te rowerowe lub piesze.
Obcowanie z przyrodą przynosi wiele przyjemności, podobnie jak odkrywanie niesamowitych miejsc, a tych jest wiele...
Na terenie naszej gminy znajduje się najstarsze na Śląsku ślady osadnictwa średniowiecznego plemienia Dziadoszan, datowane przez historyków na VI-VII wiek. Grodzisko to znajduje się w obrębie miejscowości Gostyń. Na uwagę zasługłują również piękne kościoły: w Kurowie Wielkim, Kłobuczynie oraz Gaworzycach.
Unikatami na skalę Dolnego Śląska jest Mauzoleum Rodziny von Tschammer w Gaworzycach oraz wieża mieszkalna w Dalkowie.
Gaworzyce
(dawna karta pocztowa)
Miejscowość Gaworzyce jest starą osadą, położoną na południowym krańcu zachodniego odcinka Wzgórz Dalkowskich. W okolicy wsi występują ślady rudy darniowej. Na południe od wsi rozległe moczary i torfowiska w dorzeczu Małej Szprotawy (Przemkowski Park Krajobrazowy, Rezerwat Przyrody Przemkowskie Bagna). Wieś wspomniana w dokumentach w 1157 r., z czasów walk z cesarzem niemieckim Fryderykiem Barbarossą. Bolesław Kędzierzawy ustawił tu mianowicie wojowników ruskich, by zatrzymać pochód cesarza.
W średniowieczu Gaworzyce były typową osadą targową. W tej epoce stanowiły jedną z najbogatszych wsi okolic Głogowa.
W 1331 r. Gaworzyce były własnością klasztoru w Lubiążu a od 1341 r. - miasta Głogowa. Kościół św. Barbary wymieniają rejestry kościelne biskupstwa wrocławskiego z 1366 r. W XV w. przebudowany przy użyciu kamienia polnego i cegieł na narożnikach ścian.
Bunt chłopów
W 1604 r. w Gaworzycach wybuchły rozruchy chłopskie. Właściciel wsi, Niemiec, mimo sprzeciwu chłopów kazał wybudować na gromadzkim pastwisku nowy folwark. Skarga chłopów do władz wyższych została odrzucona. Pewnej nocy ktoś podpalił wiejski spichlerz, który spłonął doszczętnie. Wśród chłopów rozeszła się wieść, że spalił go sam właściciel wsi, chcąc się zemścić na chłopach. Gdy chłopi przyjęli groźną postawę Niemiec wezwał pomoc. Przybyło 150 zbrojnych z Głogowa oraz sąsiednich miast. Chłopi okopali się na cmentarzu kościelnym i zaopatrzyli nawet w moździerze. Po pewnym czasie Głogowianie odstąpili od walki, twierdząc, że chłopm dzieje się krzywda. Naprężona sytuacja we wsi trwała kilka miesięcy. W grudniu tegoż roku najechało na Gaworzyce 80 zbrojnych. Chłopi szybko zorganizowali obronę i napastników odpędzili, a właściciel wsi uciekł do Polkowic. Gdy pewnej nocy zamordowano sołtysa Gaworzyc, wzburzenie wzrosło. Chłopi odrzucli wysłanników feudala, napdali na jego pałac, splądrowali i zburzyli go oraz znieśli zabudowania spornego folwarku. Niepokoje ciągnęły się lata. W 1607 r. przysłano do Gaworzyc 500 Węgrów, którzy nocą napadli na wieś. Doszło do krwawej walki. Wielu chłopów uciekło do sąsiednich wsi, a wielu ujęto. Węgrzy splądrowali wieś, dopuszczając się grabieży i gwałtów. W walce padło 12 chłopów. Oficerów, którzy przybyli po tej walce z Gaworzyc do Głogowa, obrzucono kamieniami. W 1642 r. szwedzki gen. Torstenson z 1000 żołnierzy napada wieś.
Pałac w Gaworzycach
Pałac w miejscu renesansowego dworu wzniesionego w latach 1600-1620. Przebudowany w latach 1715-1721 i w 1858 roku. Zachowały się elementy wystroju wnętrz z przeszklonym dziedzińcem.
Obecnie pałac i park wokół niego są pięknie odnowione, już mieści się tutaj Dom Kultury "Jowisz".
Kościół pw. Św. Barbary w Gaworzycach
Kościół pod wezwaniem św. Barbary pochodzi z XIV wieku.
Na początku XVI wieku dostawiono wieżę kutą w piaskowcu. W kościele znajduje się chrzcielnica z 1705 roku i dwa boczne ołtarze z 1717 roku.
Kościół pod wezwaniem Matki Boskiej Różańcowej wzniesiono na przełomie XVIII i XIX wieku w stylu neogotyckim. Do 1945 roku odprawiano w nim nabożeństwa ewangelickie.
Przed Kościołem pomnik Św. Jana Pawła II.
Mauzoleum rodziny von Tschammer (obok Kościoła pw. Św. Barbary)
W ostatnich latach XVIII wieku, głównie dla uczczenia założyciela majoratu gaworzyckiego Georga Ernesta Augusta Freyherr von TschamMerA, wybudowano w sąsiedztwie kościoła z XIV wieku mauzoleum rodziny von Tschamer. Jest to unikatowy zabytek klasycystycznej architektury. Mauzoleum wybudowano w formie cylindrycznej bryły. Ściany i kopuła wykonano z cegły i nakrytodrewnianym hełmem wspartym na 17 kolumnach. Wewnątrz znajdują się polichromie oraz sarkofag i epitafia nagrobne.
Gostyń
Osadę wymienia dokument o daninach z 1305 r. Od 1383 r. była ona własnością książąt czeskich. W XVI w. właścicielem wsi był Adam Kietlicz.
Zerknij, warto:
O GÓRZE JAJO I PRZEMIJANIU OGRODÓW (okolice m. Gostyń i Dalków)
MIEJSCA PRZEKLĘTYCH PRAKTYK (Gostyń)
Witanowice
Wieś zaludniona przeważnie przez osadników - byłych żołnierzy. W połowie XX w. było tu wzorowe gospodarstwo rolne z wysoko postawioną hodowlą bydła. W 1945 r. z okazji odwiedzin gen. Świerczeswskiego Wojsko Polskie zorganizowało tu wystawę rolniczą.
Kurów Wielki
Niegdyś miejscowość o nazwie "Siekacze". Na wzniesieniu zabytkowy kościół pw. Św. Jana Chrzciciela z kamienia polnego, wymieniony w rejestrach kościelnych z 1376 r. Fundatorem kościoła był Bernard Gorschimko, szlachcic z Gostynia. W kościele ok. 500-letnie płyty nagrobkowe (36 sztuk). Po prawej stronie wejścia do kościoła znajduje się kamień pokutny z 1543 r. Wnętrze kościoła przedstawia mieszaninę stylów: renesansu, baroku i rokoko. We wnętrzu ciekawy marmurowy nagrobek Franciszka Karola Bronne de Montague, który 500 miesięcy spędził na wojnach. W zakrystii bardzo stare odrzwia ręcznej roboty ze skomplikowanymi okuciami i zamknięciami, a obok chrzcielnica z 1607 r. z bogatymi płaskorzeźbami. Na północnej ścianie nawy odnowiona część środkowa starego tryptyku z drzewa. Kościół przebudowany w XV wieku.
Wnętrze Kościoła:
Świątynia w Kurowie Wielkim jest budowlą jednonawową, wymurowaną z granitowych bloków. Posiada bardzo bogate barokowe wnętrze. Na uwagę zasługuje tu przede wszystkim ołtarz główny. Jego główną ścianę ozdabia obraz Jana Chrzciciela głoszącego nadejście Chrystusa. Nad nawą główną i prezbiterium zwracają uwagę kompozycje malarskie drewnianych stropów. Malowidła pochodzą z 1711 roku. Przedstawiają drzewo genealogiczne Świętej Rodziny – Jezusa, Marię, Józefa w otoczeniu św. Piotra, Andrzeja, Marii, Magdaleny oraz ewangelistów Łukasza i Mateusza. Ten temat w ikonografii chrześcijańskiej na Dolnym Śląsku jest bardzo rzadko spotykany.
W prezbiterium kościoła główna scena malarska została oparta na włoskim wzorcu Ostatniej Wieczerzy.
Znajdują się tu również najwspanialsze na Ziemi Głogowskiej stanowisko płyt rzeźbi figuralnej.
W XIX wieku na terenie Kurowa Wielkiego dokonano wierceń i wybudowano dwa szyby dla wydobywania węgla brunatnego.
Zerknij, warto:
TAM, GDZIE KNECHT OŚLIK ZASZTYLETOWAŁ SWOJEGO PANA
Dalków
Niewielka malownicza miejscowość położona w sercu Wzgórz Dalkowskich. Pierwsza wzmianka o Dalkowie pochodzi z 1305 roku (Dalcowo).
W Dalkowie na szczególną uwagę zasługuje piękny pałac z XVI wieku, wybudowany w 1569 roku przez niemiecką rodzinę von Glaubitz , którzy zakupili wieś na początku XV wieku. W ich posiadaniu pałac znajdował się aż do połowy XVIII wieku. Po roku 1742 Dalków staję się posiadłością rodziny von Stoschów, z którą związał się August Gottlob von Libermann, syn Georga Matlasa – komendanta miasta i twierdzy Głogów, żeniąc się w 1788 roku z Karoliną Tugendreich von Stosch.
W połowie XIX wieku pałac wyremontowano, zacierając dawny styl budowli. Według Einwohnerabuch w 1943 roku ostatnią właścicielką pałacu była Ilse Münch. Od strony zachodniej i północnej pałacu założono w latach 30 – tych XIX wieku ogród ozdobny o ogólnej powierzchni 4,85 ha, otoczony murem. Posadzono w nim wówczas egzotyczne drzewa i krzew takie jak: glediczja trójcierniowa, miłorząb dwudzielny, tulipanowiec amerykański, cyprysik nutkajski, buk pospolity odm. purpurowej, platan klonolistny, kasztan jadalny i wiele innych.
Obecnie pałac oraz zabudowania folwarczne znajdują się w prywatnych rękach.
We wsi znajduje się prawdziwe „gniazdo rycerskie” – wieża mieszkalna. Przed II wojną światową była tam leśniczówka a wcześniej młyn wodny, wzmiankowany już w 1628 roku, zwany „Reich – müchle”. Geneza wież mieszkalnych łączy się z obowiązującymi jeszcze w XIII wieku zakazami budowy przez feudałów samodzielnych zamków obronnych. Wieże takie wznoszono w obrębie niewielkiego okręgu warownego. Pełniły rolę centrum posiadłości rycerskiej, jednocześnie zapewniając obronę mieszkańcom.
Wieża mieszkalna w Dalkowie znajduje się obecnie w prywatnych rękach, a o jej losie możemy dowiadywać się odwiedzając bloga (kliknij).
Pierwsze wzmianki o kościele pw. Św. Jadwigi Śląskiej w tej miejscowości pochodzą z 1342 roku. Zachowany do dziś kościół pochodzi z ok 1600 roku. Zabytkowy dzwon z 1300 roku znajduje się w Muzeum Archidiecezjalnym we Wrocławiu.
Wierzchowice
Wieś położona u wschodniego podnóża Grzbietu Dalkowskiego. Liczy 499 mieszkańców i jest jedną z większych wsi Gminy Gaworzyce. W dostępnych źródłach historycznych brak informacji na temat historii pochodzenia i znaczenia wsi, najprawdopodobniej ze względu na brak zabytków architektury. Małe wzmianki można uzyskać jedynie o położonym niegdyś na terenie Zakładu Rolnego skromnego dworu barokowego, który przez Agencje Własności Rolnej Skarbu Państwa w trybie art. 36 ustawy z dnia 20 lutego 1997 roku o stosunku Państwa do Kościoła Zielonoświątkowego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 41, poz. 254 z 1997 r.) został przekazany nieodpłatnie na rzecz Zboru „Dobra Nowina” Kościoła Zielonoświątkowego z siedzibą w Głogowie.
Zerknij również tutaj i zobacz co ciekawego może Cię spotkać w naszej gminie
